چرا سیاستمداران در کافه ملاقات می‌کنند؟ نقش پنهان قهوه در پشت‌پرده سیاست

حتماً شما هم تو فیلما یا خبرها دیدین که بعضی وقتا سیاستمدارا و آدمای بانفوذ ترجیح میدن به جای اینکه پشت میزهای رسمی و اتاقای دربسته با هم گپ بزنن، برن یه کافه دنج، قهوه سفارش بدن و حرفاشون رو پیش ببرن. واقعاً چرا؟ مگه سیاستمدارا نباید تو جلسه‌های رسمی و با کلی تشریفات حاضر بشن؟ تو این مقاله از ویکی کافینا می‌خوایم بریم سراغ همین سؤال اساسی و ببینیم چطور کافه‌ها و قهوه می‌تونن فضای مذاکرات سیاسی رو متحول کنن.

 نگاهی تاریخی به نقش کافه در توافقات و مذاکرات

وقتی به گذشته نگاه کنیم، می‌بینیم کافه‌ها از همون دوران رنسانس و بعدش تو اروپا جایگاهی فراتر از یه مکان برای نوشیدن قهوه داشتن. تو تاریخ خاورمیانه هم کافه‌ها محل بحثای اجتماعی و سیاسی بودن. اما مهمه بدونیم سیاستمدارا چطور از این فضا بهره می‌بردن.

 کافه‌ها در اروپا؛ از روشنگری تا انقلاب‌ها

تو قرن هفدهم و هجدهم، کافه‌ها در شهرهایی مثل لندن، پاریس و وین تبدیل به پاتوق روشنفکرا و سیاستمدارا شدن. مثلاً تو فرانسه، کافه‌ها محل گردهمایی متفکرانی بودن که تو جرقهٔ انقلاب این کشور نقش داشتن. با نوشیدن یه فنجون قهوه، بحثای داغ فلسفی و سیاسی شکل می‌گرفت. کم‌کم این روند جا افتاد که آدمایی که می‌خوان تغییری تو اوضاع سیاسی بدن، به جای فضای خشک دولتی، دور یه میز کوچیک تو کافه می‌شینن و افکارشون رو ردوبدل می‌کنن.

خاورمیانه و سنت قدیمی قهوه‌خانه‌ها

تو کشورای خاورمیانه مثل ترکیه، ایران و کشورهای عربی هم قهوه‌خانه‌ها قدمت طولانی دارن. خیلی وقتا رهبران محلی یا ریش‌سفیدا برای گفتگو و حل اختلافات تو قهوه‌خانه جمع می‌شدن. نقش قهوه‌خانه تو فرهنگ مردم تا حدی شبیه همون کافه‌های اروپایی بود؛ فقط با تم سنتی و نوشیدنی‌ها و آداب متفاوت. تو ایران مثلاً قهوه‌خانه‌ها محلی بودن برای شنیدن نقالی و شاهنامه‌خوانی، یا حتی بحث درباره اخبار روز.

شکل‌گیری سنت «ملاقات کافه‌ای» در سیاست

به مرور زمان، سیاستمدارایی که نمی‌خواستن چندان مقابل چشم رسانه‌ها باشن، یا دوست داشتن مذاکراتشون یه حالت غیررسمی‌تر داشته باشه، تو کافه ملاقات می‌کردن. این سنت کم‌کم جا افتاد و حتی امروز هم وقتی فیلمای سینمایی رو می‌بینیم، خیلی وقتا یه ملاقات سری یا یه مذاکره حساس تو کافه انجام می‌شه. درواقع، کافه‌ها یه جور محیط نیمه‌رسمی–نیمه‌خودمونی ایجاد می‌کنن.

چرا کافه‌ها جای مناسبی برای جلسات سیاسی هستن؟

شاید براتون سؤال بشه خب چه فرقی داره یه مقام دولتی بره دفتر همکارش رو ببینه یا اینکه همدیگه رو تو یه کافه ببینن؟ چند تا دلیل اصلی می‌شه براش آورد:

فضای غیررسمی و آرامش‌بخش

اولین و مهم‌ترین ویژگی کافه، فضای غیررسمی شه. وقتی ما پشت میز مذاکره رسمی بشینیم، ممکنه فضا متشنج بشه و هردو طرف استرس داشته باشن. اما تو کافه، یه موسیقی ملایم پخش می‌شه، عطر قهوه می‌پیچه و آدما آروم‌تر حرف می‌زنن. به قول معروف «قهوه، زبان آدم رو نرم می‌کنه!» و همین موضوع به سیاستمدارا کمک می‌کنه راحت‌تر به توافق برسن.

 دوری از هیاهوی رسانه‌ای

تو خیلی از کشورها، سیاستمدارا دایماً زیر ذره‌بین رسانه‌ها هستن. اگه بخوان یه جلسه خصوصی بذارن که رسانه‌ها بوش نبرن، چه جایی بهتر از یه کافه دنج که توی یه خیابون خلوت واقع شده؟ اونجا می‌تونن بدون سر و صدا و هیاهو، بحث‌های خودشون رو جلو ببرن. حتی ممکنه یه نفر بشناستشون اما چون لباس رسمی ندارن و دوربینای خبری هم نیست، کمتر جلب توجه کنه.

حس صمیمیت و ایجاد اعتماد

برخی روانشناسا میگن نوشیدن قهوه در کنار هم یه حس مشترک ایجاد می‌کنه که باعث صمیمیت می‌شه. مخصوصاً اگه قهوه به سبک خاصی سرو بشه (مثلاً قهوه ترک یا اسپرسو)، باعث ایجاد بحثای کوچیک درباره طعم و عطر قهوه می‌شه و یخ جلسه رو آب می‌کنه. همین حس صمیمیت اولیه می‌تونه به سیاستمدارا کمک کنه که اعتماد بیشتری به هم داشته باشن.

 مثال‌هایی از ملاقات‌های سیاسی مهم در کافه‌ها

اگه یه خورده تو تاریخ دقت کنیم، می‌بینیم ملاقاتای غیررسمی که نتایج مهمی به بار آوردن، کم نبودن. شاید بعضیاشون مستند نشده باشن، ولی نمونه‌هایی هم هست که از دل همون کافه‌نشینیای معروف تصمیمای بزرگ بیرون اومده.

 انقلاب‌های اروپایی و کافه‌های پاریس

تو انقلاب فرانسه (اواخر قرن هجدهم)، کافه‌های پاریس یه جور اتاق فکر شده بودن. بحث درباره آزادی و برابری دقیقاً از همین میزای کافه شروع شد و کم‌کم به خیابون‌ها رسید. حتی ولتر و روسو—متفکران معروف—عاشق قهوه و محیط‌های کافه‌ای بودن. خیلی از ایده‌های فلسفی و سیاسی اون دوره تو همین فضاهای کافه به جدل کشیده می‌شد و نتیجه‌اش راه افتادن موج‌های بزرگ اجتماعی بود.

جهان عرب و قهوه‌خانه‌های سیاسی

تو خاورمیانه معاصر هم گاهی رهبرای مخالف یا حتی نماینده‌های دولت تو قهوه‌خانه‌ها دیدار می‌کردن تا بی‌سر‌و‌صدا از چشمای پلیس دور بمونن یا حتی با مردم عادی بحث کنن و حمایت جلب کنن. همین نقش قهوه‌خانه رو تو جنبش‌های مختلف سیاسی–اجتماعی منطقه نمی‌شه نادیده گرفت.

 دیدارهای پشت پرده در عصر حاضر

گاهی خبر می‌رسه فلان سیاستمدار و فلان رهبر حزب، بی‌سر‌و‌صدا تو یه کافه دیدار کردن و بعدش یه ائتلاف یا یه قرارداد مهم شکل گرفته. اگرچه شاید خیلی تو رسانه‌ها گفته نشه، اما ریشهٔ بعضی توافقای سیاسی مدرن رو می‌تونیم پشت همون میزای سادهٔ کافه پیدا کنیم. مثلاً تو کشورهای غربی نظیر بریتانیا، ملاقاتای خصوصی سیاستمدارا تو پاتوقای قهوه‌خوری کم‌وبیش رایجه.

قهوه و فضاسازی ذهنی؛ چرا یه فنجون قهوه می‌تونه روند مذاکره رو عوض کنه؟

تا حالا براتون پیش اومده صبح که خواب‌آلودین، یه فنجون قهوه بخورین و حس کنین ذهن‌تون شفاف‌تر شد؟ وقتی بحث از مذاکره‌های سیاسی می‌شه، این شفافیت ذهنی اهمیت زیادی داره. مذاکره‌کننده‌ها باید روی جزئیات تمرکز کنن، استدلالای طرف مقابل رو بسنجن و تصمیمای حساس بگیرن.

 تأثیر کافئین بر تمرکز و توجه

کافئین، مادهٔ اصلی موجود تو قهوه، محرکه و باعث هوشیاری بیشتر می‌شه. وقتی سیاستمدارا پشت میز مذاکره کم می‌آرن یا خستگی از سر کارهای قبلی روی دوششونه، یه فنجون قهوه می‌تونه چند ساعت ذهن رو روی هدف قفل نگه داره. اگه قرار باشه جلسه طولانی بشه، احتمالاً چند بار قهوه سفارش داده می‌شه تا خستگی نیاد سراغشون.

 کاهش استرس و اضطراب محیط رسمی

محیط رسمی گاهی استرس‌زا می‌شه و آدم نمی‌تونه آزادانه نظرش رو بگه. توی کافه، فضا صمیمی‌تره و با نوشیدن قهوه، بعضی هورمونای استرس ممکنه اندکی کاهش پیدا کنن. البته تو بعضیا کافئین ممکنه استرس رو بالا ببره، اما عموماً اگه کسی عادت به قهوه داشته باشه، حالشو بهتر می‌کنه. در نتیجه سیاستمدارا راحت‌تر افکارشون رو بروز میدن و حتی شوخ‌طبعی میان صحبت‌هاشون ممکنه جو رو تلطیف کنه.

نماد برابری و هم‌سطحی

وقتی دو نفر در جایگاه‌های متفاوت—مثلاً وزیر و وکیل یا رئیس حزب و یکی از اعضای مخالف—پشت یه میز کافه می‌شینن، انگار از اون فضای قدرت عمودی فاصله می‌گیرن. هردو دارن قهوه می‌خورن؛ همین نشون میده که تو این لحظه، برابری بیشتری حس می‌شه. این حس هم‌سطحی می‌تونه یخ مذاکره رو بشکنه و تصمیم‌گیری رو ساده‌تر کنه.

 نقش کافه‌ها در شکل‌گیری افکار عمومی و فعالیت حزبی

علاوه بر ملاقاتای خصوصی، کافه‌ها جای مهمی برای شکل‌گیری افکار عمومی هستن. کسایی که سیاست رو دنبال می‌کنن و می‌خوان روی جامعه اثر بذارن، می‌دونن کافه محل اجتماع قشرهای روشنفکر، دانشجو و جوان‌تره که ایده‌های جدید رو راحت‌تر می‌پذیرن.

 کمپین‌های انتخاباتی در کافه

بعضی از نامزدای انتخاباتی، مخصوصاً تو شهرهای بزرگ، برنامه می‌ذارن که با هواداراشون تو یه کافه جمع بشن و حرف بزنن. این جلسه‌ها حالت دورهمی و غیررسمی داره اما می‌تونه اثر تبلیغاتی بالایی داشته باشه. چون هرکسی از این فضا عکس و فیلم می‌گیره و تو شبکه‌های اجتماعی می‌ذاره، در نتیجه پیام کاندیدا به گوش جمعیت بیشتری می‌رسه.

 تبادل ایده‌ها و انتقاد

کافه‌ها همیشه برای تبادل ایده و نقد وضع موجود مناسب بودن. دانشجوها، روزنامه‌نگارها و حتی کارمندای دولتی، ممکنه شب‌ها بعد از کار به کافه برند، دور هم بشینن و از اتفاقای روز صحبت کنن. همین تبادل اخبار و انتقادها کم‌کم می‌تونه تو افکار عمومی تأثیر بذاره و موج‌های سیاسی ایجاد کنه. یه جورایی می‌شه گفت کافه‌ها هم می‌تونن به نفع دولت باشن، هم به ضرر دولت؛ بسته به نوع مطالباتی که شکل می‌گیره.

پاتوق روزنامه‌نگارا و فعالان مدنی

تو خیلی از شهرهای بزرگ، کافه‌ها پاتوق روزنامه‌نگارا و فعالای مدنی هم محسوب می‌شه. این قشر‌ها که به اطلاعات حساس دسترسی دارن یا به اصلاح جامعه علاقه‌مند‌ان، می‌تونن خبرها و ایده‌هاشون رو به بقیه منتقل کنن. اینطوری، سیاستمدارا هم اگه بخوان نبض جامعه رو در دست بگیرن، باید گوششون تو همین کافه‌ها باشه و ببینن مردم چی میگن.

 آیا قهوه واقعاً نقش پنهانی در سیاست دارد، یا فقط یه بهانه شیکه؟

حالا ممکنه بعضیا بگن «ای بابا، کافه که چیز خاصی نیست. سیاست هم تو هر جایی می‌تونه اتفاق بیفته. قهوه هم فقط نوشیدنیه.» اما واقعیت نشون میده این ترکیب جادویی کافه و سیاست، خیلی وقتا تونسته نتایج مهمی رقم بزنه.

 زبان نرم قهوه

قهوه به عنوان یه نوشیدنی محرک، از نظر روانی هم تأثیر مثبتی داره. آدمارو هوشیار می‌کنه و شاید از حالت رخوت دربیاره. تو جلسات سیاسی که هر لحظه ممکنه تنش بالا بره، نوشیدن قهوه می‌تونه تنش رو مدیریت کنه. حتی دیدن بخار روی فنجون یا بوی قهوه، یه حس آرامش نسبی میده که محیط مذاکره رو از خشکی در میاره.

 مهندسی فضای ذهنی

یه مذاکره‌کننده حرفه‌ای می‌دونه تو فضاهای خشک اداری، آدم‌ها خودشون رو پنهان می‌کنن و به سختی از مواضعشون کوتاه میان. اما وقتی بشینن رو صندلی کافه و یه موزیک ملایم پس‌زمینه باشه، رفتارها عوض می‌شه. امکان مصالحه و گفت‌وگوی آزادانه بالاتر میره. همین تغییر کوچک تو فضا، گاهی سرنوشت مذاکرات بزرگ رو عوض کرده.

 دوستی‌های فراتر از سیاست

خیلی از سیاستمدارایی که تو کافه‌ها همو می‌بینن و با هم گپ می‌زنن، کم‌کم رابطه دوستی پیدا می‌کنن. این دوستی خارج از محیط کاری، موقعی که یه بحران سیاسی پیش میاد، می‌تونه به کمک طرفین بیاد و بحران رو حل کنه. پس نمی‌شه گفت فقط یه بهانه‌ست؛ واقعاً نقشی عمیق بازی می‌کنه.

 تأثیر فرهنگ قهوه‌نوشی بر دیپلماسی عمومی

دیپلماسی عمومی یعنی جایی که یک کشور یا یک گروه سیاسی می‌خواد روی افکار عمومی تأثیر بذاره. برگزاری رویدادای کافه‌ای و دعوت از افراد تأثیرگذار می‌تونه بخشی از این دیپلماسی باشه. خیلی از همایشای هنری و فرهنگی که به نوعی ریشهٔ سیاسی دارن، از فضای کافه استفاده می‌کنن تا مردم راحت‌تر بیان و شرکت کنن.

 کافه‌های بین‌المللی؛ تلاقی فرهنگ‌ها

امروزه کافه‌های زنجیره‌ای مثل استارباکس تو خیلی از کشورا شعبه دارن. این خودش می‌شه یه پلتفرم فرهنگی که حتی برای سفارت‌ها یا نهادهای بین‌المللی محل ملاقات می‌شه. همه با یه نوشیدنی مشترک دور هم جمع می‌شن و درباره مسائل مختلف گفتگو می‌کنن. به این روند می‌شه گفت یه نوع دیپلماسی نرم که با قهوه صورت می‌گیره.

قهوه به عنوان نماد مهمان‌نوازی در دیدارهای رسمی

تو فرهنگ خیلی از کشورای خاورمیانه، پذیرایی با قهوه نشون‌دهنده احترام و مهمان‌نوازیه. تو دیدارهای رسمی، وقتی طرف خارجی میاد، اول از همه قهوه یا چای بهش تعارف می‌شه. همین حرکت کوچیک گاهی یخ رابطه رو آب می‌کنه و نشون می‌ده که میزبان مودب و مهمان‌دوسته. پس علاوه بر نقش کافه، خود قهوه هم توی دیپلماسی و مراودات سیاسی اثرگذاره.

 کافه و سیاست در ایران؛ از دیروز تا امروز

تو ایران قهوه‌خانه‌ها سابقه چندصدساله دارن، ولی فرهنگ کافه‌نشینی مدرن چند دهه بیشتر عمر نداره. بااین‌حال، تو همین مدت کوتاه هم کافه‌ها تونستن نقش قابل‌توجهی تو مباحث سیاسی–اجتماعی داشته باشن. خیلی از دانشجوها و گروه‌های مدنی قرارهای خودشون رو تو کافه‌ها می‌ذارن و ایده‌هاشون رو درمیون می‌ذارن. شاید تو یک کافه وسط شهر، چند سیاستمدار یا فعّال مدنی رو ببینین که آروم نشستن و دربارهٔ مسائل روز صحبت می‌کنن.

 پیشرفت فرهنگ کافه‌نشینی ایرانی

توی شهرهای بزرگ ایران مثل تهران، شیراز، مشهد، اصفهان و غیره، کافه‌های متنوعی باز شدن که هرکدوم یه حال‌وهوای خاص دارن. بعضیا فضای هنری دارن، بعضیا موسیقی زنده اجرا می‌کنن، بعضیا به کتاب و کتاب‌خوانی اختصاص یافتن. در این بین، نشست‌ها و دورهمی‌های سیاسی هم کم نیست. حتی اگه رسمی نباشه، ولی یه جور فرهنگ آزادانه‌تر رو شکل میده که می‌شه مسائل روز رو بدون تنش زیاد مطرح کرد.

 قهوه در دورهمی‌های سیاسی داخلی

حالا فرقی نمی‌کنه نماینده‌های مجلس باشن یا اعضای شورای شهر یا فعالای حزبی. وقتی بخوان بدون سر و صدا همدیگه رو ببینن، کافه‌های خلوت و کم‌نور گزینهٔ خوبی به نظر میاد. بعضی وقتا می‌شنویم فلان عضو شورای شهر با فلان منتقد تو یه کافه رو در رو شدن و به توافقات جالبی رسیدن. اینا اتفاقاییه که شاید به سادگی تو دفترای دولتی رخ نده.

جمع‌بندی؛ قهوه و کافه، همدست پنهان در بازی سیاست

وقتی می‌بینیم که خیلی از گفتگوهای حساس سیاسی یا حتی مذاکراتی که می‌تونه سرنوشت یک شهر یا یک حزب رو تغییر بده، تو کافه‌ها انجام می‌شه، می‌فهمیم قهوه فقط یه نوشیدنی نیست. ترکیب کافئین، فضای صمیمی کافه و دوری از تشریفات اداری، شرایطی رو فراهم می‌کنه که سیاستمدارها راحت‌تر به زبان بیان و حتی به توافق برسن.

از لندن و پاریس قرون گذشته تا تهران و شیراز امروز، کافه‌ها همیشه مرکز مهمی برای تبادل اندیشه بودن. گاهی افکار فلسفی، گاهی تئوری‌های انقلابی و گاهی هم رویکردهای تازهٔ مدیریتی. شاید تعجب نداشته باشه اگه یه روز بشنویم فلان تصمیم بزرگ کشوری، تو یه کافه ساده در مرکز شهر گرفته شد. با این دیدگاه، هر وقت یه فنجون قهوه به دست می‌گیرین، به این فکر کنین که «چقدر سیاست و قهوه با هم عجین شدن!»

از سویی دیگه، نباید نقش کیفیت قهوه رو هم نادیده بگیریم. هرچی باشه، روان آدمی به ذائقه‌اش هم وابسته‌ست. وقتی یه اسپرسو غلیظ از دونه‌های مرغوب باشه، می‌تونه انرژی و حال خوش بده؛ از اون طرف، یه قهوه سرد و بی‌کیفیت حال رو بگیره. شاید به خاطر همینه که بعضیا معتقدن «مذاکرات موفق، از نوشیدن قهوه‌ای دل‌چسب شروع می‌شه.» اگه دنبال یه منبع خوب برای خرید قهوه می‌گردین، پیشنهاد می‌کنم از فروشگاه کافینا خرید کنید. اینجا فقط روی قهوه تمرکز کرده و می‌تونه گزینه‌های متنوع و باکیفیتی بهتون ارائه بده.

در نهایت، همون‌طور که گفتیم، قهوه ابزاری برای نرم کردن فضا و ایجاد صمیمیته؛ پس سیاستمدارا هم گاهی ازش بهره می‌برن تا خارج از نگاه رسمی و رسانه‌ای، بتونن به توافقاتی دست پیدا کنن. فضای کافه با اون موسیقی ملایم و عطر قهوه، یادمون می‌اندازه که حتی سخت‌ترین و جدی‌ترین بحثا رو می‌شه تو آرامش پیش برد. شاید همین باعث شده کافه‌ها تو تاریخ سیاست جهان جایگاه ویژه‌ای داشته باشن و هنوزم دارن.

منابع:

1. https://www.theguardian.com/…
2. https://www.bbc.com/…
3. https://www.nytimes.com/…